koude soep – toch een tegenvaller?

Van verschillende kanten ben ik er op opmerkzaam gemaakt dat mijn kijk op de brief van het PKN-moderamen aan Sabeel wel eens (heel) wat te welwillend kon zijn. Ik ben op twee zaken gewezen die in dezen van belang zijn om onder ogen te zien:

1. de timing van de brief is wel heel ‘bijzonder’;
2. de inhoud van de PKN-kritiek op Sabeel weerspiegelt een belangrijke denkfout.

Timing

De brief van de PKN aan Sabeel is afgelopen woensdag 14 september verstuurd, terwijl scriba Arjan Plaisier voor de volgende dag bij de Kairosconferentie was uitgenodigd om te reageren en wist dat Sabeel-oprichter en directeur Naim Ateek daar ook zou zijn. Sterker nog: scriba Plaisier en preses Verhoeff waren voor donderdagavond 15 september uitgenodigd voor een diner met o.a. Naim Ateek en Sabeel-bestuurslid mw. Cedar Duaybis. Dus terwijl ze wisten dat de geadresseerden de volgende dag met hen aan tafel zouden zitten en op datzelfde moment in het vliegtuig naar Nederland zaten, werd er nog een brief naar Jeruzalem verstuurd.

Je gaat je dan afvragen aan wie de brief eigenlijk gericht is… Aan Sabeel of aan het Nederlandse publiek; of liever: aan het Israëlberaad dat de brochure Onopgeefbaar Verbonden schreef, waarover morgen in Nijkerk een studiedag wordt gehouden en waar Arjan Plaisier ook uitgebreid zal spreken? Zodat de PKN kan wijzen op haar evenwichtige beleid ten aanzien van het Israëlisch-Palestijnse conflict: “Kijk, we hebben ook kritiek op Sabeel hoor!”?

Ik hoop dat dit niet de opzet is geweest, want dat zou me onmetelijk tegenvallen van ons synodemoderamen. Vooral ook, omdat met dit soort “evenwichtigheid” vrij baan wordt gegeven voor het voortduren van onrecht in Israël en de Palestijnse gebieden. Alsof je aan de rand van de gracht, waar Jan net Piet heeft ingeduwd, eerst een uitgebreid “evenwichtig onderzoek” gaat instellen naar de vraag of Piet deze situatie nu wel of niet aan zichzelf te danken heeft… Zoiets.

Inhoud

Wat de inhoud van de kritiek betreft, die spitst zich toe op de zin “As Protestant Church in the Netherlands we are afraid to get stuck in black and white schemes that are too simple to cover the complexities of the situation.” (Als Protestantse Kerk in Nederland zijn wij bang om te verzanden in zwart-wit schema’s die te eenvoudig zijn om de complexiteit van de situatie te bevatten.)

De eenvoudige vraag die hier tegenover gezet moet worden is: Wat is er complex aan onrecht?

Met het oog daarop wees Mark Braverman, die op de Kairosconferentie gastspreker was, mij op een geschrift van Martin Luther King: Letter from Birmingham Jail. Voor Amerikanen net zo’n bekend stuk als de Onafhankelijkheidsverklaring, voor mij en de meeste andere Nederlanders geheel onbekend. King schreef deze brief vanuit de gevangenis als reactie op een schrijven van een groep blanke collega’s die zijn zaak steunden, maar zijn werkwijze van geweldloze actie en verzet afkeurden. Net zoals het moderamen van de PKN in zijn brief aan Sabeel doet. Martin Luther King schrijft daarover o.a. het volgende:

“(…) You may well ask: “Why direct action? Why sit-ins, marches and so forth? Isn’t negotiation a better path?” You are quite right in calling for negotiation. Indeed, this is the very purpose of direct action. Nonviolent direct action seeks to create such a crisis and foster such a tension that a community which has constantly refused to negotiate is forced to confront the issue. It seeks to so dramatize the issue that it can no longer be ignored. My citing the creation of tension as part of the work of the nonviolent-resister may sound rather shocking. But I must confess that I am not afraid of the word “tension.” I have earnestly opposed violent tension, but there is a type of constructive, nonviolent tension which is necessary for growth. Just as Socrates felt that it was necessary to create a tension in the mind so that individuals could rise from the bondage of myths and half-truths to the unfettered realm of creative analysis and objective appraisal, so must we see the need for nonviolent gadflies to create the kind of tension in society that will help men rise from the dark depths of prejudice and racism to the majestic heights of understanding and brotherhood.

The purpose of our direct-action program is to create a situation so crisis-packed that it will inevitably open the door to negotiation. I therefore concur with you in your call for negotiation. (…)”

En ook (dit keer in vertaling):

“(…) Ik had ook gehoopt dat de gematigde blanken de mythe van de tijd met betrekking tot de strijd voor vrijheid hadden verworpen. Ik heb net een brief van een blanke broeder uit Texas ontvangen. Hij schrijft: “Alle christenen weten dat de zwarten uiteindelijk gelijke rechten zullen krijgen, maar het is mogelijk dat u teveel religieuze haast hebt. De onderwijzingen van Christus hebben tijd nodig om op aarde gestalte te krijgen.”
    Een dergelijke houding komt voort uit een tragisch misverstaan van de tijd, namelijk uit de bizar rationele gedachte dat er iets zou zijn in de voortgang van tijd dat onvermijdelijk alle kwalen zal genezen. In werkelijkheid is de tijd neutraal; hij kan destructief en constructief gebruikt worden. Ik krijg steeds meer het gevoel dat de mensen van kwade wil de tijd veel effectiever hebben gebruikt dan de mensen van goede wil. Wij zullen in onze generatie niet alleen moeten boeten voor de woorden en daden van haat van de kwaadwilligen, maar ook voor het schandalige stilzwijgen van de goedwillenden.
    Menselijke vooruitgang komt nooit aanrijden op de wielen van de onvermijdelijkheid; het komt alleen door de onvermoeibare inzet van mensen die medewerkers van God willen zijn, en zonder dit zware werk wordt tijd zelf een bondgenoot van de krachten van sociale stagnatie. Wij moeten de tijd creatief gebruiken, in de wetenschap dat de tijd altijd rijp is om het goede te doen. (…)”

Als je deze brief toepast op de situatie in Israël en Palestina – en natuurlijk ligt dat niet één op één precies hetzelfde, en natuurlijk zijn er allerlei verschillen in uitgangspositie en doelen, en natuurlijk kun je daar links, rechts, achter en voor op afdingen en op beknibbelen – dan weet je waar het Sabeel om te doen is: om een rechtvaardige vrede. En de eerste stap op de weg daarnaartoe is het ontmaskeren en aanwijzen van het onrecht door en in het licht van het Evangelie.

Het zou goed, heilzaam en eervol zijn als men dit morgen op de studiedag van het Evangelisch Werkverband en het Platform Appèl Kerk en Israël onder ogen zou durven zien en aan de orde zou durven stellen. Als dit door scriba Arjan Plaisier morgen namens de Protestantse Kerk gebeurt, en hij brief aan Sabeel niet als excuus gebruikt om onder de kritiek van eenzijdigheid van de kant van het Israëlberaad c.s. uit te komen, heb ik verder niets gezegd en mag deze blogpost als ongeschreven worden beschouwd.

Greetz, Jominee

Advertentie